Zorg voor een sterk immuunsysteem
Een sterk immuunsysteem voorkomt ziekte
Stress, bacteriën, virussen, schimmels, parasieten, chemische stoffen, luchtvervuiling, pesticiden, infecties… In je dagelijkse leven zijn er allerlei interne en externe factoren waardoor je ziek kunt worden. Maar niet iedereen wordt ziek. Hoe komt dat? Vaak heeft dat te maken met de kwaliteit van je immuunsysteem. In deze blog leg ik uit welke rol je immuunsysteem speelt bij een goede gezondheid en wat je zelf kunt doen voor een goede weerstand.
Je immuunsysteem (of ojas, je levensessentie in ayurveda) is het afweersysteem in je lichaam, dat verstoringen en vreemde indringers in je lichaam herkent en ervoor zorgt dat deze opgeruimd worden. Niet voor niets is een ander woord voor immuniteit ‘weerstand’: je immuunsysteem biedt afweer tegen alles waarvan het denkt dat het niet in je lichaam thuishoort. Als het goed functioneert tenminste. Dan voorkomt het dat je een verkoudheid, een infectie, griep, of een ander virus krijgt.
Auto-immuunaandoeningen beïnvloeden je weerstand
Soms werkt je immuunsysteem niet goed. Dan is het bijvoorbeeld te zwak om dingen die niet in je lichaam horen op te ruimen. Vooral bij ouderen, rokers, diabetici, mensen met overgewicht en mensen met een auto-immuunziekte kan dit het geval zijn. In het laatste geval gaat het immuunsysteem – heel overijverig – lichaamseigen cellen te lijf waar eigenlijk helemaal niets mis mee is. Reumatoïde artritis, Hashimoto, multiple sclerose, colitis ulcerosa, IBS en de ziekte van Crohn, zijn voorbeelden van auto-immuunziekten. Jammer genoeg maken deze aandoeningen dat je immuunsysteem niet zo werkt als je zou willen, waardoor je eerder kans hebt op het krijgen van andere aandoeningen.
Hoe komen virussen en andere lichaamsvreemde stoffen in je lichaam?
Er zijn vier manieren waarop je indringers in je lijf kunt krijgen en je immuunsysteem tot actie wordt geprikkeld:
- Via eten: als je voeding eet die niet meer goed of zelfs bedorven is, of bestek of servies gebruikt dat niet schoon is.
- Via ademhaling: als je bijvoorbeeld virussen (van iemand die in je nabijheid praat, hoest of niest), stof, chemicaliën, reukstoffen of luchtverontreiniging inademt.
- Via contact: als je bacteriën met de huid aanraakt en absorbeert van verontreinigde oppervlakken, personen en voorwerpen. Ook kun je via speeksel, oogvocht en andere lichaamsvloeistoffen lichaamsvreemde stoffen in je lichaam krijgen.
- Via injectie: via naalden (bijvoorbeeld hepatitis A en B, HIV) en bloedtransfusies.
Je immuniteit verdedigt je gezondheid op allerlei manieren
Je huid, darmen, longen, speekselklieren, bloed en lymfen vormen samen de bescherming tegen lichaamsvreemde elementen. Worden zij geprikkeld door iets wat niet thuishoort in je lichaam, dan worden ze actiever: ze creëren allerlei soorten vocht (snot, slijm, lymfe, zweet, speeksel, oogvocht, maagzuur) waardoor vreemde elementen en ziektekiemen snel vernietigd of afgevoerd kunnen worden.
Als je lichaam deze ziektekiemen binnen heeft gekregen, zal een goed werkend immuunsysteem er alles aan doen om ze uit je lichaam te krijgen. Je krijgt stof binnen, waardoor je moet niezen. Je produceert meer slijm, waardoor je gaat hoesten, een loopneus of verstopte sinussen krijgt. Je ogen gaan tranen als je iets in je oog krijgt. Je krijgt koorts, waardoor je meer gaat zweten. Je maag en darmen worden geprikkeld, waardoor je diarree krijgt. Ook zetten je lymfeklieren op en produceren meer lymfe voor een betere afvoer.
Raken ziekteverwekkers toch voorbij de eerste barrière van je slijmvliezen, dan gaan je witte bloedcellen in de weer. Zij verdedigen je lichaam tegen de indringers en ruimen afgestorven cellen op. Ook wordt met vreemde indringers afgerekend door je temperatuur te verhogen met koorts, of door ze snel uit je lichaam te werken met braken of diarree. Het is dan ook goed om koorts niet meteen de kop in te drukken, maar enkel in te grijpen als je temperatuur boven de 40 graden dreigt te komen.
Ayurvedisch gezien, zijn pitta en de dertien spijsverteringsvuren (jatharagni, de vijf butha agni en de zeven dhatu agni) de werkelijke krachten die zorgen voor het creëren en in stand houden van je immuniteit. Als je spijsvertering op al deze niveaus goed werkt, ontstaat ojas: de essentie van je levenskracht die ook zorgt voor een goede immuniteit. Het is dus cruciaal dat je goed voor je spijsverteringsvuur zorgt, door aan jouw individuele constitutie aangepaste voeding te eten, op de juiste tijden en in de juiste hoeveelheden, door voldoende te bewegen en door op tijd te gaan slapen. Daarover lees je hierna meer.
Wat doen virussen en andere invloeden van buitenaf in je lichaam?
Buiten je lichaam kan een virus niets. Het is een eiwit met een beperkte levensduur dat een gastheer nodig heeft om te kunnen bestaan. Het menselijk lichaam is zo’n gastheer (of -vrouw). Eens binnengedrongen in je lichaam langs alle barrières van je immuunsysteem, nestelt het virus zich in de cellen, waar het de werking verstoort. De celdeling verandert en de cel raakt beschadigd.
Een vergelijkbaar proces kan plaatsvinden met zogenaamde vrije radicalen zoals stress, chemische stoffen, verontreinigde lucht, UV-straling, make-up, wasmiddelen, parfums of alcohol: als ze in je lichaam komen, zoeken ze een plekje in je lichaam, verstoren processen, vallen belangrijke moleculen in je lichaam aan en beschadigen je cellen, waardoor deze hun werk niet meer goed kunnen doen. Net zoals ijzer roest door zuurstof en water, treedt er slijtage, of oxidatieve stress, op. Hoe je die schade kunt aanpakken, lees je verderop in deze blog.
Hoe zorg je dat je weerstand sterk is?
Volgens ayurveda zorgt regelmatig leven volgens de seizoenen voor de beste gezondheid. Dit heeft ook een positief effect op je weerstand. Zorg dus dat je altijd goed voor jezelf zorgt en er allereerst op let dat die vreemde indringers geen kans maken. Bijvoorbeeld door te zorgen voor:
- Een goede persoonlijke hygiëne. Was je handen regelmatig met zeep, zorg voor een schoon huis en een propere werkomgeving. Geef mensen buiten je gezin geen hand, kus of knuffel, maar houd wat meer afstand (minimaal 1,5 meter) als je immuniteit niet top is.
- Voldoende slaap, rust en regelmaat. Sta op rond zonsopgang en ga rond 22 uur slapen. Blijf niet te lang in bed liggen, slaap niet overdag, tenzij je ziek bent. Waarom niet? Overdag slapen zorgt ervoor dat je spijsverteringssysteem ontregeld raakt, en een goede spijsvertering zorgt juist voor je immuniteit!
- Voldoende vocht, hydratatie, in je lichaam. Drink warme dranken (geen koffie, zwarte thee of alcohol), zoals lauw of warm water met wat limoensap, agavesiroop of een snufje zout, drink bouillon of kruidenthee met rauwe honing. Ook Golden Milk of Chai Masala Hot Spice Blend is een goede booster voor je immuunsysteem. Of drink de alom bekende Samahan thee met 14 weldadige kruiden. Waarom vocht? Je lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Als het voldoende vocht bevat, kan het ziektekiemen vlot afvoeren. Met wat citroen- of limoensap, natuurlijke zoetstof, of wat zout wordt het vocht beter opgenomen.
- Goede voeding en een goede spijsvertering. Waarom? Hierdoor worden ook je zeven weefsels (en de zeven dhatu agni) goed gevoed en als resultaat daarvan is de kwaliteit van je ojas (je immuniteit) ook goed. Eet op regelmatige tijden (tussen 6 en 8, tussen 12 en 14 uur, tussen 16 en 18 uur). Eet niet te veel en niet te weinig (maximaal de hoeveelheid die in het kommetje van je beide handen past). Drink niet tijdens de maaltijd (zorg ervoor dat het eten zelf genoeg vocht bevat). En eet de juiste voeding: warm gekookte maaltijden van verse groenten en fruit, met zoveel mogelijk alle zes de smaken (zoet, zuur, zout, bitter, wrang, scherp) en rijk aan vitaminen, vezels, mineralen, water, koolhydraten, eiwitten en goede vetten (zoals ghee, olijfolie, kokosolie). Vezels zorgen dat ziektekiemen niet worden opgenomen in je lichaam, maar afgevoerd via je ontlasting. Verminder rauwe en te koude voeding zoals te koude yoghurt en melk, salade en te koud fruit of rauwe groenten. Waarom? De energie van deze voeding is veelal koud. Daardoor moet je spijsverteringsvuur harder werken voor de vertering. De energie die daarvoor nodig is, onttrekt je spijsvertering aan je lichaam, waardoor er minder energie beschikbaar is voor je immuunsysteem. Door je vuur af te koelen, worden ziektekiemen ook minder efficiënt gedood door bijvoorbeeld je maagzuur. Eet en drink dus zoveel mogelijk warm!
- Voldoende rust. Vandaag de dag is de grens tussen werk en privé niet altijd duidelijk, en we willen allemaal ten volle leven. Het kan dan al snel allemaal te druk worden doordat je te weinig pauzes neemt door alles wat je aandacht vraagt. Zorg dus voor voldoende rust. Waarom? Stress en angst kunnen je immuniteit verzwakken, doordat je lichaam adrenaline en cortisol maakt en je in paraatheid brengt om te vechten of te vluchten. Begin je dag dus met een meditatie, wat yoga-oefeningen en ademhalingsoefeningen. Nadi Shodhana, een ademhalingstechniek waarbij je afwisselend door het ene en dan het andere neusgat in- en uitademt – is bijvoorbeeld een sterke immuniteitsbooster. Sta regelmatig op van je werkplek, rek je lekker uit, loop een rondje rond de tafel of de trap op en neer. Maak ’s middags een wandeling buiten, liefst in de vrije natuur. Wen je aan om telkens als je met een nieuw klusje begint even een minuutje je ogen te sluiten en je lichaam te voelen. Doe dat ook – vergezeld van een paar diepe in- en uitademhalingen – voordat je gaat eten. Werk liever niet de hele dag achter je computerscherm en zéker niet meer na het avondeten. Schud dan liever de spanning van je af door een blokje om te gaan, of doe dat met nog wat yoga- of rek- en strekoefeningen en diepe ademhalingen of een meditatie.
Eet je sterk
Verder is het goed om te zorgen dat de vrije radicalen niet de overhand nemen. Dat doe je door voeding en kruiden te gebruiken die rijk zijn aan antioxidanten. Antioxidanten is ‘…een verzamelnaam voor stoffen zoals de vitamines E en C, spoorelementen zoals seleen en bioactieve stoffen zoals aanwezig in groente en fruit. Ze vangen vrije radicalen weg.’, aldus het Nederlandse Voedingscentrum. Ze zitten dus vooral in groente en fruit. Vooral bessen en groene bladgroenten als spinazie en andijvie zijn er rijk aan, maar ook noten, pure (liefst suikervrije!) chocolade, en kurkuma. Eet je lokaal gekweekte groenten en fruit, dan kan je lichaam dat vaker beter opnemen dan exotische vruchten als ananas, die uit een heel ander klimaat komen. Buiten het eten van antioxidanten en de bovenstaande leefstijlmaatregelen, zijn er ook kruiden en bepaalde voedingsproducten of voedingssupplementen waarmee je je immuniteit kunt versterken. Preventief en als je voelt dat je een verkoudheid, griepje of iets anders onder de leden hebt:
- Bereid je gerechten met kurkuma.
- Drink elke ochtend een glas lauwwarm water met wat vers geperst limoen- of citroensap en een theelepeltje rauwe honing van de imker uit de buurt, rijk aan vitamine C, ideaal voor de vochthuishouding en de ideale manier om je lever te ondersteunen om afvalstoffen uit je lichaam te verwijderen.
- Eet een koffielepel chyawanprash. Deze pasta van de Indiase amlavrucht met allerlei kruiden bevat heel veel vitamine C.
- In India worden amruth (ook wel bekend als guduchi, tinospora cordifolia), tulsi (heilige basilicum, ociumum sanctum), ashwagandha (withania somnifera) en kalamegh plus (andrographis paniculata) veel gebruikt.
- Thee van verse gember (geraspt of in schijfjes) en wat citroensap is heerlijk verwarmend!
- Bereid een warme havermoutpap (met plantaardige melk of water) en doe daar rozijntjes, zonnebloempitjes, pompoenpitjes, dadels, wat kaneel, kardemom en ghee in. Zo help je je spijsverteringsvuur ’s ochtends lekker opstarten en start je warm met je dag.
- Gebruik verse, lokale kruiden zoals tijm, rozemarijn en peterselie als verwarmende smaakmakers in je maaltijden. Misschien groeien ze wel al in je eigen tuin? Of gebruik een van onze Dosha Churna’s: een mix van weldadige kruiden en specerijen die je dosha weer in balans brengen.
Wil je een meer persoonlijke begeleiding en advies op maat om je te helpen je immuunsysteem te versterken? Maak dan eens een afspraak met één van onze specialisten.
Bronnen:
– The immune system, Lindsay B. Nicholson, NCBI, US National Library of Medicine National Institutes of Health
– Voedingscentrum.nl
– Charaka Samhita, Susruta Samhita – Expertise Vaidya Lita Dash, Vaidya Kiran Sree Valsan, Sri Sri Ayurveda
– Lezing COVID-19 volgens ayurveda, Anil Mehta, georganiseerd door ANVAG d.d. 27 maart 2020
– Lezing Virussen behandelen met ayurveda, Lies Ameeuw, d.d. 20 maart 2020
– Text book of ayurveda, volume 2, Vasant Lad, M.A.Sc., The ayurvedic press, 2007.
– Ayurvedic healing, a comprehensive guide, dr. David Frawley, Lotus Press, 2013.
– The yoga of herbs, an ayurvedic guide to herbal medicine, dr. David Frawley and dr. Vasant Lad, Lotus Press, 2001.
